KINH PHÁP CÚ
DHAMMAPADA

Tác giả: Nārada Mahāthera
Người dịch: Phạm Kim Khánh, 1971

Có ông vua nọ tuyệt tự. Ðức Phật giải thích rằng sở dĩ vua không có con nối dòng vì trong một kiếp quá khứ ông có đời sống không thận trọng và ôn hòa. Và Ðức Phật khuyên dạy vua và hoàng hậu những lời trên.

1. Attā - tự ngã, theo Phật giáo, không có một linh hồn trường cửu hay một thực thể đơn thuần, không biến đổi (attā), do Thượng Ðế tạo nên hay xuất ra từ một Ðại Hồn (Paramātma). Ở đây danh từ attā (tự ngã) có nghĩa là toàn thể châu thân, hoặc một cá nhân, hoặc cái tâm, hay dòng trôi chảy của đời sống.

Một thầy Tỳ-khưu tham - vốn có tài hùng biện - đi từ chùa này sang chùa khác thuyết Pháp và tham lam thâu góp tất cả những vật cúng dường. Ngày kia có hai vị sư trẻ tuổi không thể thỏa thuận với nhau để chia hai bộ y và một cái mền đắt giác. Thầy Tỳ-khưu tham giảng hòa hai đàng bằng cách chia cho mỗi vị một bộ y, còn cái mền thì về phần thầy. Câu chuyện đến tai Ðức Phật. Nhơn cơ hội, Ðức Phật giảng về bổn phận của ông thầy trước hết là phải làm gương.

Một thầy Tỳ-khưu dạy người khác nên chuyên cần hành thiền, nhưng chính thầy thì không cố gắng, đến đêm, muốn ngủ chừng nào thì ngủ. Ðức Phật khuyên các ông thầy nên thực hành trước những lời mình dạy.

Ni cô kia hạ sanh một trai mà bà đã thọ thai lúc chưa xuất gia. Vua nuôi đứa trẻ. Về sau, cậu bé lớn lên cũng xin xuất gia và đắc quả A-La-Hán. Tuy nhiên, ni cô không thể dứt tình mẫu tử. Ngày kia, thấy vị Tỳ-khưu, con bà, đi trì bình, bà đến gần với tất cả tấm lòng ưu ái, nhưng ông con không đáp lại sự trìu mến ấy. Thái độ của người con thức tỉnh, thúc giục bà sớm dập tắt tâm luyến ái và đắc quả A-La-Hán. Nghe bà chứng ngộ đạo quả, Ðức Phật giải thích rằng vị cứu tinh, hay chỗ nương tựa, của ta, phải là chính ta chớ không ở đâu khác.

Một thiện tín có tâm đạo đến chùa nghe Pháp suốt đêm và, đến sáng, xuống ao rửa mặt. Cùng lúc ấy có tên trộm bị rượt, chạy ngang qua, quăng gói đồ đã trộm bên cạnh anh rồi bỏ trốn. Dân làng chạy đến đó tưởng lầm anh là tên trộm, bắt đánh đến chết. Khi nghe thuật lại câu chuyện, Ðức Phật giải thích rằng mặc dầu hoàn toàn vô tội, anh phải chịu một cái chết thê thảm như vậy là do nghiệp xấu đã tạo trong quá khứ. Nhơn dịp, Ðức Phật, dạy ằng mỗi người phải lãnh lấy trách nhiệm về hành động của mình.

Ðức Phật đọc câu kệ trên khi đề cập đến bản chất ác độc của Ðề-Bà-Ðạt-Ða (Devadatta), người đã nhiều lần âm mưu sát hại Ngài.

Ðức Phật thốt ra những lời trên khi nghe Ðề-Bà-Ðạt-Ða (Devadatta) âm mưu gây chia rẽ trong Tăng chúng.

Thầy Tỳ-khưu ganh tỵ nọ thuyết phục một bà thí chủ của mình không nên đến nghe Ðức Phật thuyết Pháp. Không làm theo lời, bà tín nữ đến hầu Phật. Thấy vậy, thầy cũng đến bạch với Ðức Phật, xin Ðức Phật đổi đề tài thời Pháp và giảng về đức bố thí và trì giới. Biết rõ ý định không tốt của thầy, Ðức Phật dạy những lời trên.

Một người thiện tín có tâm đạo đi nghe Pháp suốt đêm và, đến sáng, xuống ao rửa mặt. Cùng lúc ấy có tên trộm bị rượt, chạy ngang qua, quăng gói đồ bên cạnh rồi bỏ trốn. Dân làng rượt tên trộm đến đó thấy gói đồ bên cạnh anh chàng đang rửa mặt, lầm anh là tên trộm, bắt đánh. Vài người đi đường lúc ấy đến đó cứu anh khỏi nạn. Nghe câu chuyện, Ðức Phật dạy những lời trên.

Lúc Ðức Phật sắp nhập Niết-bàn, các đệ tử từ bốn phương xa gần tấp nập về đảnh lễ Ngài. Chỉ có một thầy Tỳ-khưu tên Attadattha, thay vì làm như các vị khác, rút về tịnh thất chuyên cần hành thiền. Khi được hỏi về thái độ ấy, thầy trả lời: "Bạch hóa Ðức Thế Tôn, vì trong ba tháng nữa Ngài sẽ nhập diệt nên con nghĩ rằng để tỏ lòng quý trọng Ngài, việc làm tốt đẹp nhứt là thành tựu đạo quả A-La-Hán lúc Ngài còn tại tiền". Ðức Phật ngợi khen phẩm hạnh gương mẫu của thầy và dạy không nên lãng quên sự an lành của chính mình vì người khác.